ทะเลทรายปาตันจี่หลิน(Badain Jaran Desert) เป็นทะเลทรายที่ใหญ่เป็นอันดับ 3 ในประเทศจีน และยังมีเนินทรายอยู่นิ่งที่สูงที่สุดในโลกสูงประมาณ 500 เมตรหากวัดจากฐานการเดินขึ้นไปบนยอดจนได้ชื่อว่าเป็นเอเวอร์เรสต์แห่งทะเลทรายของจีน ทะเลสาบนี้ยังมีทะเลสาบอีกกว่า 140 แห่งทั้งแบบน้ำจืดและน้ำเค็ม อยู่ท่ามกลางทะเลทรายใหญ่ ซึ่งยังไม่สามารถระบุแน่ชัดว่าแหล่งน้ำนี้มาจากไหน พื้นที่ทะเลทรายเป็นส่วนหนึ่งของเขตปกครองพิเศษมองโกเลียใน การเดินทางเพื่อเข้าไปในทะเลทรายก็อาจจะเข้มงวดและต้องได้รับอนุญาติจากหน่วยงานที่ดูแล สมัยก่อนจะเข้มงวดมาก แต่ตอนนี้เริ่มเปิดให้มีการท่องเที่ยวในทะเลทราย เริ่มเป็นนิยมในหมู่คนจีนที่นิยมการผจญภัย แต่ค่าใช้จ่ายค่อนข้างสูง

แม้จะนั่งรถกันนานสักหน่อย แต่การเดินทางเข้าเขมรโดยให้ผ่านเมืองพระตะบอง ซึ่งเคยมีประวัติร่วมกับเมืองไทยในยุคสมัยหนึ่ง ก็เป็นสิ่งที่เติมเต็มให้ทริปนี้ทรงคุณค่ามากขึ้นอีกหลายเท่า ที่เมืองพระตะบองเคยเป็นศูนย์กลางการปกครองเขมรส่วนในจากสยามในฐานะเป็นเมืองประเทศราช โดยความร่วมมือของชาวเขมร ซึ่งได้รับการแต่งตั้งเป็นเจ้าพระยาอภัยภูเบศร์ (แบน) ต่อมาเป็นต้นตระกูลอภัยวงศ์ เราเข้าไปชมตึกเก่าบริเวณที่ทำการศาลากลาง ซึ่งสร้างในสมัยพระยาคทาธรฯ(ชุ่ม) เจ้าเมืองคนสุดท้ายที่จ้างช่างจากอิตาลีมาสร้าง

การล่าอาณานิคมของฝรั่งเศสที่เข้าในแถบอินโดจีนเกิดขึ้นในช่วงปี ค.ศ. 1887-1909 คือช่วงสมัยรัชกาลที่ 4 (ค.ศ.1851-1868) และรัชกาลที่ 5 (ค.ศ.1868-1910)
จากปัญหาภายในของเขมร และการสู้รบกับญวนด้านหนึ่ง กับสยามอีกด้านหนึ่งตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาที่ 3 ชนชาตินี้ชิงความเป็นใหญ่กันมาตลอดเวลา ในที่สุดสมัยรัชกาลที่ 1 สยามได้เข้าปกครองดินแดนของเขมรส่วนในคือพระตะบอง ศรีโสภณ เสียมเรียบ โดยความร่วมมือของขุนนางชาวเขมรที่เข้ามาพึ่งพาและขอปกครองเมืองพระตะบองในฐานะประเทศราช โดยที่ในขณะนั้นกษัตริย์เขมรโดยนักองค์เองปกครองดินแดนเขมรจากเมืองอุดงมีชัย ซึ่งเป็นเมืองหลวง

ปราสาทบาปวนคุ้มค่ากับการไปเที่ยวชม อยู่ไม่ไกลจากปราสาทบายน เราเดินลัดเลาะและขึ้นไปยังยอดบนสุดที่เคยเป็นที่เคยวางศิวลึงค์ทองคำตามบันทึกเก่า และเพื่อมองดูรอบปราสาท ก่อนจะเดินลงมาด้านหลังเพื่อมองกลับไปกลายเป็นปราสาทรูปพระพุทธรูปปางไสยาสน์ อันแสดงให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงการนับถือศาสนาของเขมรโบราณผ่านตัวปราสาทที่ชัดเจนที่สุด

เป็นปราสาทที่มีเรื่องเล่าถึงอำนาจของกษัตริย์ที่ปกครองผ่านความเชื่อ ความศรัทธาว่า ทุกคืนกษัตริย์เขมรจะต้องออกจากพระราชวังไปยังปราสาทพิมานอากาศที่มีลักษณะคล้ายปิรามิต ซึ่งอยู่ข้างๆกำแพงพระราชวัง เพื่อดำเนินขึ้นไปยังยอดปราสาททองผ่านประตูทางเข้าขนาดเล็กเพื่อหลับนอนกับนางนาคที่แปลงกายเป็นสตรี จึงค่อยลงมากลับไปบรรทมกับมเหสี ไม่เช่นนั้นแล้วบ้านเมืองจะวุ่นวาย กษัตริย์จะสวรรคต

สมัยก่อนพ่อค้าพลอยเมืองจันท์มักจะไปทำมาหากินขุดพลอยตามแถบชายแดนเขมร เช่นแถบโป่งน้ำร้อน คลองใหญ่ แสนตุ้ง ฉันเคยได้ยินชื่อไพลินมาตั้งแต่เด็กๆ ตอนนั้นคิดว่าเป็นชื่อหมู่บ้านของไทยด้วยซ้ำเพราะได้ยินคนจันท์มักจะเดินทางไปเมืองนี้กันบ่อย มารู้ทีหลังว่าเป็นชื่อเมืองในเขมรที่คนจันท์นิยมไปขุดพลอย เรื่องเล่าคนไปขุดพลอย ต้องเดินทางยากลำบาก ผ่านป่าดงหนาทึบเต็มไปด้วยสัตว์ร้าย และไข้ป่า ถนนหนทางยังไม่ดีเป็นเพียงทางลูกรังเล็กๆ เพื่อไปยังบ่อพลอยแถวชายแดน บางคนก็ได้โชคก้อนใหญ่กลับมาเป็นเศรษฐีสร้างบ้านใหญ่โต รวยขึ้นมาชั่วข้ามคืน แต่บางคนกลับโชคร้ายโดนสัตว์ป่าทำร้าย โดนปล้น หรือเป็นไข้ป่า ชีวิตไม่มีโชค ฉันเองที่บ้านไม่ได้อยู่ในแวดวงการทำพลอย แต่แค่ได้ฟังเรื่องโน้นนิด เรื่องนี้หน่อย ก็รู้สึกว่าเส้นทางไปชายแดนเขมรน่าตื่นเต้น ผจญภัย หวังไว้ว่าสักวันหนึ่งต้องหาโอกาสไปเฉียดๆแถวนั้นบ้าง อยากเสี่ยงโชคว่างั้นเหอะ